Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων
Συνάντηση συλλογικοτήτων Αττικής με θέμα:
“υπάρχει λύση για τα σκουπίδια – η κοινωνία θα την επιβάλλει”
Αθήνα, 10 Δεκεμβρίου 2011, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο (ΑΣΟΕΕ)
Εισήγηση Βαγγελιώς Σωτηροπούλου
Η κρίση του μοντέλου διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική -
οι σχεδιασμοί κυβέρνησης και εργολάβων και η υφιστάμενη κατάσταση
Θα ξεκινήσουμε τον κύκλο των συζητήσεων της σημερινής μας συνάντησης, επιχειρώντας να ανιχνεύσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε την υφιστάμενη κατάσταση στη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική. Γνωρίζοντας, ωστόσο, πολύ καλά, ότι αυτή δεν αποτελεί παρά μόνο ένα, το πιο αντιπροσωπευτικό βεβαίως, μέρος του συνολικού προβλήματος της διαχείρισης σε όλη τη χώρα.
Σύμφωνα με ορισμένες πρόσφατες εκτιμήσεις, τις οποίες έχει υιοθετήσει και η περιφέρεια, η Αττική παράγει, περίπου, 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος. Το σύνολο, σχεδόν, αυτής της ποσότητας οδηγείται στην εγκατάσταση της Φυλής (περίπου, 7.000 τόνοι/ημέρα) και, κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της θάβεται στο ΧΥΤΑ. Το ποσοστό εκτροπής (από τη μεταφορά στη Φυλή και την τελική διάθεση), δεν ξεπερνά το 10%, σύμφωνα με στοιχεία που κατατέθηκαν και στη Βουλή, αποδεικνύοντας πόσο αναποτελεσματικό είναι το δίκτυο της ανακύκλωσης των μπλε κάδων και των ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ (Λιόσια, Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Κορωπί) και πόσο ανεπαρκές το σύστημα των ΣΣΕΔ. Αξίζει να αναφερθεί, ενδεικτικά, ότι το 2010, από τους μπλε κάδους στην Αττική, συγκεντρώθηκαν μόνο 141.663 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 5,7 % της συνολικής ποσότητας (που μπορεί να είναι λίγο μεγαλύτερο, αν η πραγματική ποσότητα των παραγόμενων ΑΣΑ της Αττικής είναι μικρότερη από αυτή που δίνεται, δηλαδή τους 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος).
Η επισήμανση αυτή δεν γίνεται τυχαία. Η αναμενόμενη ποσότητα παραγόμενων ΑΣΑ στην Αττική, με βάση τον πληθυσμό της και ένα γενικά παραδεκτό μέσο όρο παραγωγής/ανά άτομο, είναι της τάξης των 2.000.000 τόνων/έτος. Πως εξηγείται αυτή η τερατώδης διαφορά; Μία εξήγηση υπάρχει: η μεταφορά απορριμμάτων από άλλες περιοχές της χώρας και η παράνομη διάθεση στο ΧΥΤΑ Φυλής επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων. Πρόκειται για κεντρικό πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, απόρροια, μαζί με πολλά άλλα, του συγκεντρωτικού, και γι αυτό ανεξέλεγκτου, μοντέλου της κεντρικής διαχείρισης του συνόλου, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Παράλληλα με το ΧΥΤΑ Φυλής, λειτουργούν:
· το ΕΜΑΚ Ι, το οποίο αποτελεί επίσης μια αμαρτωλή ιστορία. Η κατασκευή και το start up του ΕΜΑΚ κόστισαν 100 εκατ. €. Και το αποτέλεσμα; Παραγωγή κόμποστ χείριστης ποιότητας, εντελώς ακατάλληλο σαν εδαφοβελτιωτικό, παραγωγή του δευτερογενούς καυσίμου RDF το οποίο θάβεται (!) και μια πολύ περιορισμένη ανάκτηση.
· Μονάδα αποτέφρωσης νοσοκομειακών αποβλήτων, η οποία με πρόσφατες αδειοδοτήσεις προορίζεται να υποδέχεται το σύνολο των επικίνδυνων νοσοκομειακών αποβλήτων της επικράτειας.
· Μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, με χρήση του παραγόμενου βιοαερίου.
· Μονάδες επεξεργασίας στραγγισμάτων
· ένα ιδιωτικό ΚΔΑΥ, συνεργαζόμενο με την ΕΕΑΑ, ενώ
· προωθείται άτυπα η κατασκευή εγκατάστασης λειοτεμαχισμού ογκωδών, καθώς και μονάδα επεξεργασίας αδρανών και προϊόντων εκσκαφών και κατεδαφίσεων.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα διαχρονικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα. Και, βεβαίως, προδιαγράφουν τη συνέχισή του. Έχουν συμβεί κατολισθήσεις, που από θαύμα δεν είχαν ανθρώπινα θύματα, έχουν προκληθεί πυρκαγιές, έχει μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και η ατμόσφαιρα της Δυτικής Αττική από διοξίνες. Ενώ, γύρω από το τέρας της Φυλής, αναπτύσσονται διάφορα κυκλώματα παράνομης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων και φαινόμενα εγκληματικότητας.
Αυτή είναι αδιαμφισβήτητα η εικόνα της κρίσης ενός συγκεκριμένου μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων που, στη βάση της είναι κρίση του καταναλωτικού μοντέλου, κρίση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας μας, κρίση της οργάνωσης της κοινωνίας.
Οι πολιτικές και οι σχεδιασμοί που οξύνουν την κρίση
Οι κρατικές πολιτικές, με την ανοχή της συντριπτικής πλειοψηφίας της τοπικής αυτοδιοίκησης απαντούν στην κρίση συνεχίζοντας στην ίδια γραμμή των τερατωδών εγκαταστάσεων και της απουσίας μέτρων εκτροπής των απορριμμάτων από την τελική διάθεση. Τελευταία, όμως, προσθέτουν μία ακόμα διάσταση: την πλήρη παράδοση του συνόλου του τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μεγαλοεργολαβικά λόμπυ. Η επιλογή αυτή φαίνεται να είναι σε πρώτη προτεραιότητα στους σχεδιασμούς της τρόικας για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερη όξυνση της κρίσης διαχείρισης των απορριμμάτων και η βαθύτερη συνύφανση του περιβαλλοντικού προβλήματος με το οικονομικό και αυτό των θέσεων εργασίας των εργαζομένων στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Το κεντρικό εργαλείο προώθησης αυτών των πολιτικών είναι ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων στην Αττική (ΠΕΣΔΑ). Τη σημερινή του μορφή την πήρε το Φεβρουάριο του 2006 και προβλέπει:
1) στην ΟΕΔΑ Δυτ. Αττικής (Α. Λιόσια - Φυλή): τον παλιό ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων, το ΧΥΤΑ Φυλής που ήδη λειτουργεί και δέχεται 1.550.000 τόνους/έτος, το ΕΜΑΚ Ι (350.000 τόνους/έτος), ΚΔΑΥ, καθώς και τις νέες εγκαταστάσεις του ΕΜΑΚ ΙΙ(400.000 τόνους/έτος), της μονάδας βιοξήρανσης - παραγωγής SRF (700.000 τόνους/έτος) και της μονάδας κομποστοποίησης (80.000 τόνους/έτος).
2) στην ΟΕΔΑ ΒΑ Αττικής (Γραμματικό): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
3) στην ΟΕΔΑ ΝΑ Αττικής (Κερατέα): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
Αναμένεται η οριστικοποίηση κάποιων επιλογών, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της δημοπράτησης των νέων μονάδων, αφού η τελική επιλογή των τεχνολογιών επαφίεται στις προβλέψεις των προσφορών που θα επιλεγούν.
Στις αρχές τις χρονιάς (5/1/2011) εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το ΕΜΑΚ ΙΙ και τη μονάδα βιοξήρανσης στη Φυλή. Οι όροι αυτοί προβλέπεται να επικαιροποιηθούν ή να χρησιμεύσουν σαν βάση για την έκδοση νέων, όταν τελεσφορήσει η διαγωνιστική διαδικασία και θα είναι, πλέον, σαφείς οι τελικές επιλογές.
Ίσως και σε λιγότερο από 2 μήνες, προβλέπεται να δημοσιοποιηθούν οι τελικοί όροι της διακήρυξης, με σκοπό, μέχρι το τέλος του 2012, να έχει γίνει η ανάθεση του έργου της επεξεργασίας και διαχείρισης ποσότητας 1.355.000 τόνων απορριμμάτων ετησίως. Αντικείμενο του έργου θα είναι η μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση 4 Μονάδων Επεξεργασίας για χρονικό διάστημα διάρκειας 20-25 ετών. Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί αν θα γίνει χωριστά διαγωνισμός για κάθε ένα από τα 4 εργοστάσια -στη Φυλή, στο Γραμματικό και στην Κερατέα- ή εάν οι μονάδες θα προκηρυχθούν ως σύνολο. Το ΥΠΕΚΑ φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να προκηρύξει ξεχωριστά το διαγωνισμό για το εργοστάσιο της Κερατέας, για τον κίνδυνο πιθανής εμπλοκής και αφού το “ψωμί” βρίσκεται στις δύο νέες μονάδες της Φυλής.
Στην πρώτη φάση δημοπράτησης του έργου που προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέσα σε ένα τετράμηνο, προβλέπεται ότι θα προκύψουν τουλάχιστον έξι πιθανοί ανάδοχοι. Στη δεύτερη φάση ο διαγωνισμός θα είναι κλειστός, με τους αναδόχους που έχουν προεπιλεγεί να καταθέτουν τις τεχνικές τους προτάσεις.
Η κυβέρνηση ναι μεν δεν έχει αποφασίσει τις τεχνολογικές λεπτομέρειες του ΠΕΣΔΑ, σε αναμονή της έκβασης του ανταγωνισμού ανάμεσα στα διάφορα εργολαβικά λόμπυ που λυμαίνονται το χώρο, αλλά εμμένει σε κάθε περίπτωση στις εξής καταστροφικές επιλογές:
· Υπερδιαστασιολόγησης φαραωνικών εγκαταστάσεων, παρότι από πολλές πλευρές επισημάνθηκε ότι λόγω της κρίσης και της μείωσης της κατανάλωσης μειώθηκε η παραγωγή απορριμμάτων στην Αττική κατά, περίπου, 17%.
· Χωροθέτησης στις 3 περιοχές με τη Φυλή να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος
· Πριμοδότηση μορφών ενεργειακής αξιοποίησης με πιο πιθανή τη βιοξήρανση, χωρίς να αποκλείονται και επιλογές απευθείας καύσης.
· Κατασκευή των έργων μέσω του ληστρικού συστήματος των ΣΔΙΤ, το οποίο δεσμεύει δημόσιους πόρους υπέρ των τραπεζών και μεγαλοκατασκευαστών για πολλές δεκαετίες.
Την ίδια στιγμή το ΥΠΕΚΑ καθυστερεί αδικαιολόγητα την εισαγωγή στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας 2008/98/ΕΕ, που αναφέρεται στην ιεράρχηση των σταδίων διαχείρισης των απορριμμάτων, ενώ και η διαδικασία της αναθεώρησης του εθνικού σχεδιασμού (ΕΣΔΑ) φαίνεται να έχει “βαλτώσει”, προς το παρόν.
Καταλαβαίνουμε ότι η υλοποίηση αυτών των σχεδίων :
· Βάζει ταφόπετρα στην προσπάθεια μείωσης, ανακύκλωσης των απορριμμάτων διότι αυτές οι τεράστιες μονάδες για να βγάλουν τα αναμενόμενα κέρδη για τους αναδόχους θα πρέπει να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται με μεγάλες ποσότητες. Αυτό ενδεχόμενα θα αποτυπώνεται στις συμβάσεις με τους Δήμους, οπότε η ΤΑ θα έχει αντικίνητρα για να προωθήσει την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι ακόμα κι αυτός ο ατελής νόμος που προέβλεπε ότι οι Δήμοι θα επιβαρύνονταν με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που στέλνουν για ταφή, ως εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», δεν εφαρμόζεται, ακυρώνοντας ακόμα ένα κίνητρο μείωσης.
· Εξοβελίζει την παραμικρή μορφή κοινωνικής συμμετοχής, κοινωνικού ελέγχου και κοινωνικής ανταποδοτικότητας από το όλο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων.
Στα παραπάνω προστέθηκαν δύο ακόμα αρνητικές εξελίξεις:
· Η πρώτη αφορά την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα στους ΟΤΑ να παραδίδουν και τον τομέα της αποκομιδής σε ιδιώτες.
· Η δεύτερη αφορά τον φορέα που θα κάνει τις δημοπρατήσεις αυτών των έργων. Μέχρι τώρα η κυβέρνηση προσπαθούσε να βρει το συντομότερο δρόμο. Έτσι ο ΕΣΔΚΝΑ που ήταν μέχρι σήμερα αρμόδιος για τη διαχείριση προσπάθησε, σκανδαλωδώς, να παραχωρήσει αυτή την αρμοδιότητα στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής. Πράξη που ακυρώθηκε αρχικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο, για να ακολουθήσει νέα απόφαση που αναιρεί την ακύρωση. Στη συνέχεια, και ενώ σύμφωνα με τον Καλλικράτη η διαχείριση των απορριμμάτων και κατά συνέπεια οι δημοπρατήσεις θα έπρεπε να περάσουν στους νέους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (στην περίπτωση της Αττικής στο διαβαθμιδικό σύνδεσμο, που συγκροτούν εκπρόσωποι της ΠΕΔ και του Περιφερειακού συμβουλίου), αναπτύσσεται μια φιλολογία για μετατροπή των ΦοΔΣΑ σε ΝΠΙΔ-ΑΕ, κλείνοντας έτσι και τις πιθανές χαραμάδες συμμετοχής αιρετών στις επιλογές για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Τα μέτωπα που ανοίγονται
Φυσικά, κομβικά πεδία μάχης είναι οι τρεις θιγόμενες περιοχές. Όμως η μάχη πρέπει να δοθεί σε όλο το λεκανοπέδιο για την ανατροπή του ΠΕΣΔΑ. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για την αυτονόητη έκφραση αλληλεγγύης στους κατοίκους αυτών των περιοχών, που υποβαθμίζεται η υγεία και η ζωή τους, αλλά και για μια μάχη κατά της επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου όλων των κατοίκων της Αττικής. Γιατί η εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ με την επιλογή των ΣΔΙΤ θα εκτοξεύσει τα δημοτικά τέλη. Πρόκειται επίσης για μια μάχη για τη διατήρηση χιλιάδων θέσεων εργασίας στους Δήμους στον τομέα της αποκομιδής και όχι μόνον.
Επομένως, διευρύνεται διαρκώς το φάσμα των κοινωνικών δυνάμεων που μπορούν να συντονίσουν τον αγώνα τους για την ανατροπή αυτών των σχεδιασμών. Σημαντικός είναι ο ρόλος των εργαζομένων στην ΤΑ, των κινημάτων πόλης, των κινημάτων κατά των χαρατσιών γιατί επίκεινται και τα χαράτσια για τα απορρίμματα, των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, των δημοτικών κινήσεων κλπ..
Τίθενται λοιπόν σήμερα τα εξής ερωτήματα:
· Μπορούμε οι δυνάμεις που αντιτίθενται στον ΠΕΣΔΑ παρά τις διαφορετικές αφετηρίες και ιδιαιτερότητες να συγκλίνουμε σε ένα κοινό πλαίσιο για μια εναλλακτική διαχείριση;
· Μπορούμε κάθε βήμα στην εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ να το δούμε σαν πεδίο αντιπαράθεσης, σαν πιθανό πεδίο μάχης αξιοποιώντας όλες τις δυνατές συμμαχίες;
· Μπορούμε να μπλοκάρουμε τη δημοπράτηση των μονάδων με θεσμικά και κινηματικά μέσα;
· Μπορούμε να εμποδίσουμε την μετατροπή του ΦοΔΣΑ σε ΑΕ; Μπορούμε να αποτρέψουμε την εισβολή του ιδιωτικού τομέα στην αποκομιδή των απορριμμάτων;
· Μπορούμε να οργανώσουμε, είτε κοινωνικές, είτε δημοτικές πρωτοβουλίες διαχείρισης των απορριμμάτων, έξω από τον κυρίαρχο σχεδιασμό; Γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε τόνος απορριμμάτων που παραμένει σε αυτούς τους Δήμους ανακυκλούμενος ή κομποστοποιούμενος και δεν πάει στα χέρια των μεγαλοεργολάβων για να ταφεί ή να καεί στη Φυλή, την Κερατέα ή το Γραμματικό είναι μια χαραμάδα ελπίδας για τη διαχείριση των απορριμμάτων σε αρμονία με την φύση και την κοινωνία.
Εισήγηση Βαγγέλη Στογιάννη
Αποκεντρωμένη διαχείριση:
η μόνη λύση απέναντι στην κρίση του μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων
Από τη δεκαετία του 1980 συζητάμε στην Ελλάδα για την υπαρκτή κρίση στη διαχείριση των απορριμμάτων. Αυτή η συζήτηση δυστυχώς γίνεται με επιδερμικά διαπιστωτικούς όρους, στοχεύοντας όχι στην επίλυση της κρίσης αλλά στην παρελκυστική καλλιέργεια εντυπώσεων και κλίματος σε μία ελλιπώς ενημερωμένη κοινωνία. Εντυπώσεων και κλίματος με αποκλειστική χρησιμότητα στην δημιουργία των προϋποθέσεων για την αδιαμαρτύρητη κοινωνική αποδοχή επιλογών για κατ’ επίφαση επίλυση του προβλήματος. Επιλογών που κάθε φορά μεγιστοποιούν το πρόβλημα και τις επιπτώσεις του στο περιβάλλον για τη δημόσια υγεία, διαιωνίζοντας ένα απίστευτο γαϊτανάκι διαπλοκής και διαφθοράς γύρω από τα σκουπίδια. Αυτό ανατροφοδοτεί διαρκώς την κρίση αντίθετα προς κάθε προσέγγιση υπεράσπισης της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος. Σε αυτό το κυριολεκτικά βρωμερό γαϊτανάκι εμπλέκονται και διαπλέκονται επιχειρηματίες, πολιτικοί, αιρετοί της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, μηχανισμοί περιφερειακών διοικήσεων, παρατάξεις, κόμματα, κατασκευαστικά και εργολαβικά συμφέροντα, ιδιοκτήτες μεγάλων ΜΜΕ και η μαφία της απόκρυψης και εξαφάνισης των ανεπεξέργαστων τοξικών και βιομηχανικών αποβλήτων της χώρας.
Όπως θα δούμε στη συνέχεια, η εξέλιξη της κρίσης της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν είναι τίποτε άλλο παρά εικόνα και ομοίωση της εξέλιξης της οικονομικής κρίσης που καταστρέφει την πατρίδα μας και μάλιστα με τους ίδιους ακριβώς όρους. Διαπλοκή, διαφθορά, πελατειακές σχέσεις στην πολιτική, μετατροπή της κοινωνίας σε κοινωνία του θεάματος, ανορθολογικές επιλογές που μεγιστοποιούν το πρόβλημα για τα υπερκέρδη κάποιων επιχειρηματιών. Και βέβαια εν τέλει μία κοινωνικά άχρηστη και απίστευτη σπατάλη πόρων που συστηματικά κατευθύνονται σε έναν «Καιάδα» πανάκριβων φαραωνικής μεγακλίμακας συγκεντρωτικών λύσεων με καταστροφικά κάθε φορά αποτελέσματα.
Εδώ αξίζει να κάνουμε μία παρένθεση για να δούμε πώς φτάσαμε να αντιμετωπίζουμε σαν άλυτο πρόβλημα κάτι που μόνο τέτοιο δεν είναι, αν είμαστε στοιχειωδώς διατεθιμένοι να ακολουθήσουμε τους κανόνες και τις αρχές που θέτουν οι επιστήμες της Οικονομίας και της Οικολογίας για την ασφαλή και κοινωνικά επωφελή διαχείριση των απορριμμάτων. Και είμαστε υποχρεωμένοι ν’ανοίξουμε αυτήν την παρένθεση, αφού για να αντιστρέψουμε την καταστροφική για την κοινωνία εξέλιξη των πραγμάτων, δεν αρκεί να προτάξουμε απλά τη νηφάλια τεκμηρίωση της επιστήμης. Πρωτίστως πρέπει να αποδομήσουμε τα μέσα, τις στρατηγικές και τα επιχειρήματα των αντιπάλων μας κόβοντας όλα τα κεφάλια αυτής της «Λερναίας Ύδρας» που απειλεί το μέλλον των αγέννητων γενεών. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες εξαφάνιζαν τα απορρίμματα σε τρύπες, ρέματα, νταμάρια, χαράδρες, ακροποταμιές, βουνοκορφές και παραλίες. Το έκαναν πουλώντας εκδούλευση στους δημότες ότι θα πάνε μακριά τα βρωμερά άχρηστα και αποκρύπτοντας το γεγονός πως αυτά τα άχρηστα δεν είναι παρά πόροι που οι δημότες έχουν χρυσοπληρώσει και μπορούν εύκολα και φτηνά να ανακτηθούν. Να ανακτηθούν προσφέροντας εισόδημα και δουλειές αντί να συνεπάγονται φορολογία των δημοτών για την αποκομιδή τους, όπως εύηχα βαφτίστηκε η μαφιόζικη επιχείρηση εξαφάνισής τους. Και βέβαια οι καπάτσοι αυτοί αιρετοί απέκρυπταν επιμελώς πως μαζί με τα αστικά απορρίμματα μάζευαν συστηματικά όλα τα βιομηχανικά επικίνδυνα τοξικά απόβλητα στα διοικητικά τους όρια, πουλώντας εκδούλευση στους παραγωγούς τους και πετώντας μαζί με τα σκουπίδια. Σε πόση έκταση απλώθηκε αυτή η δραστηριότητα; Στο 1% της συνολικής ή το 2% της ωφέλιμης επιφάνειας της χώρας μέχρι τα τέλη του ’80, σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής. Πόσα τοξικά εξαφανίστηκαν με το σκουπίδια εκείνη την περίοδο; Ελάχιστους μήνες πριν η Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος με έγγραφό της ομολόγησε πως δε μπορεί να γίνει ούτε κατ’ εκτίμηση υπολογισμός για τις ποσότητες και τις αποθέσεις τοξικών σε χωματερές.
Και τότε άρχισε ο θόρυβος για την επικίνδυνη αυτή ιστορία στην Ελλάδα. Ένας θόρυβος που συνοδεύτηκε από απειλές και πρόστιμα που επιβλήθηκαν στη χώρα προκειμένου να αλλάξει το σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων. Θα έλεγε κανείς πως η χώρα θα χρησιμοποιούσε τη διαθεσιμότητα των διαρθρωτικών πόρων της Ε.Ε. για να κατευθύνει τη διαχείριση των απορριμμάτων στο αυτονόητο. Σε μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης. Με οργάνωση χωριστών ρευμάτων στη συλλογή των διαφόρων κατηγοριών αποβλήτων. Σύμφωνα με τις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας που θέτουν οι επιστήμες της Οικονομίας και της Οικολογίας για την ασφαλή και επωφελή διαχείριση των απορριμμάτων. Σε εγκαταστάσεις τεχνολογικά απλές και φτηνές με μικρές επενδύσεις εντάσεως εργασίας που εγγυώνται περιβαλλοντική ασφάλεια, διαχωρισμό των τοξικών, θέσεις εργασίας, μείωση των φόρων και ολοκληρωμένη αξιοποίηση όλων των συστατικών του κλάσματος αξιών που συνιστούν τα απορρίμματα. 40%-60% ανακυκλώσιμα, 40%-60% ζυμώσιμα-πρώτη ύλη για πολύτιμο κομπόστ-και 5%-10% με χαρακτηριστικά αδρανών, τα οποία μπορεί να κατευθυνθούν είτε στην οδοποιΐα, είτε σε αποκαταστάσεις τοπίου, είτε σε μικρούς χώρους τελικής απόθεσης (ΧΥΤΥ).
Όμως δεν έγινε έτσι. Πολιτικοί, αιρετοί, ΜΜΕ και εργολάβοι άρχισαν να διατυμπανίζουν την αναγκαιότητα της συγκέντρωσης όλων των απορριμμάτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ). Και κατασκευάσαμε τους ΧΥΤΑ. Με μεμβράνες στεγάνωσης. Μακριά από πόλεις και χωριά, στα βουνά. Που για να φτάσουν ως εκεί τα σκουπίδια περνάνε από σταθμούς μεταφόρτωσης και συμπιέζονται με πρέσσες, ανακατεμένα με βιομηχανικά και τοξικά απόβλητα, προκειμένου να μεταφερθούν στους ΧΥΤΑ που μετατρέπονται σε τοξικές πυριτιδαποθήκες. Και τα αστικά απορρίμματα μετονομάζονται σε σύμμεικτα, αντί να λέγονται μεικτά επιμολυσμένα με τοξικά, που παράνομα οδηγούνται σε δήθεν υγειονομική ταφή με χρέωση αστικού σκουπιδιού. Σήμερα ξέρουμε ακριβώς πόσα τοξικά εξαφανίζουμε έτσι. Με 10.000.000 πληθυσμό και
Όμως το σύστημα δεν είναι τόσο καλά. Οι ΧΥΤΑ γεμίζουν γρηγορότερα απ’ ότι πίστευαν οι σχεδιαστές τους. Η κρίση των απορριμμάτων είναι πάλι εδώ ως κρίση χωρητικότητας του συστήματος αυτή τη φορά. Και τώρα; Τώρα που η Φυλή σε λίγους μήνες θα φουλάρει, όπως λέει ο ανεκδιήγητος Περιφερειάρχης μας κ. Σγουρός, τι θα κάνουμε; Τώρα τη λύση θα τη δώσει η τεχνολογία. Θα κάνουμε εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης που θα παράγουν πανάκριβο, άχρηστο, τοξικό κομπόστ. Θα κάνουμε εργοστάσια βιοξήρανσης που με διπλασιασμό των φόρων θα μετατρέψουν το μεικτό επιμολυσμένο με τοξικά σκουπίδι σε δευτερογενές τοξικότατο καύσιμο (SRF- RDF). Που με λίγους φόρους παραπάνω θα το αξιοποιήσουμε με τραγικές συνέπειες για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Καταστροφικά για το περιβάλλον, τις τσέπες και τις ζωές μας. Γεμίζοντας τις τσέπες αδίστακτων εργολάβων. Παράγοντας έως 30% τοξική στάχτη και απίστευτη αερορύπανση με διοξίνες, φουράνια και επικίνδυνα μικροσωματίδια, τόσο μικρά που δεν υπάρχει φίλτρο να τα κατακρατά. Ποιοι θα το κάνουν αυτό; Οι ιδιώτες που ο νόμος τους επιτρέπει να αναλάβουν αποκομική και διαχείριση των απορριμμάτων. Για να απολυθούν οι εργάτες καθαριότητας των δήμων, που θα αντικατασταθούν από φθηνούς νεοσκλάβους που θα δουλεύουν σε συνθήκες γαλέρας. Πόση ποσότητα απορριμμάτων θα διαχειριστούν κατ’ αυτόν τον τρόπο; Περισσότερα από όλα. Για την Αττική μόνο, σχεδιάζουν την προετοιμασία για καύση σε Φυλή, Γραμματικό και Κερατέα 1.800.000 τόνων σκουπιδιών από τα περίπου 2.000.000 τόνους της ετήσιας παραγωγής. Για τη Θεσσαλονίκη έχουν ήδη αδειοδοτήσει περιβαλλοντικά την καύση όλων των απορριμμάτων πλην αλουμινίου και σιδηρούχων, μαζί με την καύση βιομηχανικών και βιοτεχνικών αποβλήτων και λασπών βιολογικών καθαρισμών. Για το Βόλο, την Ηγουμενίτσα και τον Έβρο σχεδιάζουν την εισαγωγή και καύση για ηλεκτροπαραγωγή 7.000.000 τόνων δευτερογενούς καυσίμου από σκουπίδια (SRF) ιταλικής προέλευσης. Για το σύνολο της χώρας προετοιμάζουν τη μετατροπή όλων των απορριμμάτων σε δευτερογενές κάυσιμο. Και θα μετατρέψουν τη χώρα στη μεγαλύτερη χωματερή τοξικής τέφρας του κόσμου.
Αυτό που σήμερα σχεδιάζουν στους υπό αναθεώρηση περιφερειακούς σχεδιασμούς διαχείρισης απορριμμάτων της χώρας είναι καύση και τελική απόθεση για πάνω από το 100% των αστικών απορριμάτων. Αυτό το αποκαλούνε ανάπτυξη και εθνικής σημασίας πολιτική για έξοδο από την κρίση με πανάκριβες καταστροφικές επενδύσεις μεγακλίμακας. Σκόπιμα διαρρέουν για το ζωηρό ενδιαφέρον της Γερμανίας προκειμένου να προχωρήσουν οι επενδύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων στο προτεκτοράτο του Ελλαδιστάν. Όλα στην υπηρεσία της κοινωνίας του θεάματος προς δόξα των σκουπιδοεργολάβων που θα ακριβοπληρώσουμε προκειμένου να μας δηλητηριάσουν. Μέχρι και ο αδελφός του πρώην πρωθυπουργού επιστρατεύτηκε πριν από λίγους μήνες με άρθρο του, προκειμένου να τεκμηριώσει το αδήριτο και αναγκαίο του εγχειρήματος. Και βέβαια με το νέο σύστημα δεν θα πληρώνουν το φορέα διαχείρισης με ποσοστό επί των εσόδων τους. Θα πληρώνουν με το κιλό τον ανάδοχο των σκουπιδιών από δημοτικούς φόρους. Σκάνδαλο και καταστροφή αν υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός. Ένας σχεδιασμός που, εκτός των άλλων, για την Αττική προβλέπει και την παράταση στο διηνεκές της λειτουργίας του κοινωνικού και περιβαλλοντικού κακουργήματος που συνιστά η Φυλή.
Το θέμα λοιπόν δεν είναι να βελτιώσουμε τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Απορριμμάτων και τους υπό αναθεώρηση ΠΕΣΔΑ της χώρας. Το θέμα είναι να τους ανατρέψουμε εκ βάθρων επιβάλλοντας τη μόνη λύση που υπάρχει για τη δίκαιη, ασφαλή και επωφελή διαχείριση των αστικών απορριμμάτων. Την αποκεντρωμένη διαχείριση σε μικρά φθηνά συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης σε επίπεδο δήμων ή μικρών ομάδων γειτονικών δήμων. Για να επιτύχουμε αυτή τη σωτήρια ανατροπή θα πρέπει να οικοδομήσουμε ένα ευρύ μέτωπο που θα ανατρέψει τους ΠΕΣΔΑ δημιουργώντας τους συσχετισμούς νίκης που απαιτούνται. Ένα μέτωπο με συμπαράταξη δήμων, κοινωνικών κινημάτων, εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με όλη την κοινωνία εν τέλει. Για να γίνει αυτό εφικτό πρέπει να αποκτήσουμε την αναγκαία συναντίληψη συμφωνώντας και τεκμηριώνοντας με πεντακάθαρους όρους γιατί η αποκεντρωμένη διαχείριση είναι ρεαλιστική, φθηνή, άμεσα εφαρμόσιμη, περιβαλλοντικά ασφαλής και συμφέρουσα, συνιστώντας έτσι τον ορισμό του δημοσίου συμφέροντος. Ας δούμε λοιπόν ένα προς ένα τα πλεονεκτήματα που την καθιστούν πραγματικά τη μοναδική λύση του προβλήματος.
1) Γιατί συμφέρει την κοινωνία και τους Δήμους
Τα απορρίμματα ορίζονται σαν πόροι που σωρεύονται σήμερα με λάθος τρόπο σε λάθος χρόνο και τόπο. Παρότι ιδιοκτησία της κοινωνίας που έχει πληρώσει γι’ αυτά, επιβαρύνουν τους πολίτες με φόρους και κόστος στο περιβάλλον και την υγεία, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η παράλογη διαχειριστική τους απαξίωση. Η συγκεντρωτική τους διαχείριση συνεπάγεται εκθετική εκτόξευση του κόστους, ανεξαρτήτως μεθοδολογίας, με παράλληλη απομείωση της αξίας των ανακτούμενων πόρων. Απαιτεί θηριώδεις σταθμούς μεταφόρτωσης, έργα οδοποιΐας για τη μεταφορά των απορριμμάτων, έξοδα μεταφοράς, χωματουργικά για υπερδιαστασιολογημένους χώρους τελικής απόθεσης, τεράστιες επενδύσεις για το μηχανικό διαχωρισμό και την ανεπαρκή ανάκτησή τους, όπως δηλώνουν τα οικονομικά μεγέθη της ΕΜΑΚ.
Ας χρησιμοποιήσουμε για καλό παράδειγμα τα στοιχεία ενός αστικού δήμου που μελετά την αποκεντρωμένη διαχείριση, όπως ο Δήμος της Ν.Ιωνίας και τι θα σήμαινε η εναλλακτική διαχείριση. Με βἀση τα στοιχεία του δήμου, η Ν. Ιωνία παράγει 35.000 τόνους απορρίμματα κατ’ έτος. Από αυτά 15.400 τόνοι είναι ζυμώσιμο πλάσμα, 3.500 τόνοι έχουν χαρακτηριστικά αδρανών και 16.100 τόνοι είναι τα θεωρητικώς ανακυκλώσιμα. Σήμερα ο δήμος οδηγεί μόνο 4.000 τόνους περίπου στα ΚΔΑΥ και όλα τα υπόλοιπα στη Φυλή. Για τη δραστηριότητα αυτή οι δημότες επιβαρύνονται για μεταφορικά, συντήρηση υλικού, διόδια κ.λπ. με 805.400€ και μαζί με τα χρήματα που πληρώνουν στο σύστημα διαχείρισης για να δηλητηριάσουν τη Φυλή συνολικά πληρώνουν περισσότερο από 1.600.000€ το χρόνο. Από αυτά ο δήμος εισπράττει πίσω θεωρητικά 39.200€ κατ’ έτος, που είναι τα έσοδά του από την ΕΕΑΑ.
Αν ο δήμος οργάνωνε την ολοκληρωμένη διαχείριση σε δική του εγκατάσταση με κλειστού τύπου κομποστοποιητήρες για να μη χρειάζεται χωροθέτηση θα οδηγούσε σε χώρο τελικής απόθεσης αρχικά το 30% της ποσότητας σε μορφή αδρανούς υπολείμματος με το 1/3 του σημερινού κόστους, δηλ. 530.000 ευρώ. Επειδή η μικρή κλίμακα προσφέρεται για παραγωγή καλής ποιότητας κομπόστ ο δήμος θα μπορούσε μόνο από την επεξεργασία και διακίνση του ζυμώσιμου κλάσματος να χρημοτοδοτήσει 20 νέες θέσεις εργασίας κερδίζοντας μετά τα έξοδα 193.200€ το χρόνο. Αν στο ποσό προσθέσουμε τις 308.000€ που σήμερα στοιχίζει η μεταφορά στο ΧΥΤΑ του ζυμώσιμου κλάσματος προκύπτει ότι ο δήμος αυτός μόνο από την κομποστοποίηση θα ωφελούνταν με 501.200€ το έτος.
Αν υπολογίσουμε τη διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών ο δήμος θα χρηματοδοτούσε και άλλες μόνιμες θέσεις εργασίας γλιτώνοντας επιπλέον 598.151€ το χρόνο μεταφορικά, χωρίς να υπολογίσουμε τα έσοδα από την αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Χρήματα δηλαδή για διασφαλισμένες θέσεις εργασίας και δυνατότητα του δήμου είτε να εκμηδενίσει τα τέλη καθαριότητας, είτε να αξιοποιήσει τα έσοδά του για να χρηματοδοτήσει κοινωνικές πολιτικές. Να επιστρέψει δηλαδή πίσω στην κοινωνία και με κέρδος την αξία των απορριμμάτων ως κοινωνική ιδιοκτησία που είναι. Και το σημαντικότερο, χωρίς να δηλητηριάσει τη Φυλή, το Γραμματικό, την Κερατέα.
Επειδή όμως σήμερα εδώ τεκμηριώνουμε πρέπει να πούμε στο δήμο της Ν. Ιωνίας τι θα του στοιχίσει σε πάγια. Για να οργανώσει το σύστημα αυτό χρειάζεται 50 περιστρεφόμενους κομποστοποιητήρες κλειστού τύπου, 1 θρυμματιστή κλαδιών, 1 μηχανικό κόσκινο, 1 ταινιόδρομο διαλογής, 1 πρέσσα, 1 δεματοποιητή χαρτιών, 1 σπαστήρα γυαλιών, 1 μικρό χωματουργικό, 2 ηλεκτροκινητήρες των 20hp, 1 περονοφόρο ανυψωτικό. Απλό σχεδιαστικά δηλαδή εξοπλισμό, που μπορεί να κατασκευαστεί σε ένα μηχανουργείο με κόστος κάτω από τα μισά χρήματα που σήμερα πληρώνει κάθε χρόνο. Με χρήματα δηλαδή που βρίσκονται πανεύκολα σε συνθήκες κρίσης, όπως οι σημερινές.
2) Τι σημαίνει για τους εργαζόμενους στους ΟΤΑ η αποκεντρωμένη διαχείριση
Οι μικρές αποκεντρωμένες ΟΕΔΑ λόγω φθηνού κόστους και του γεγονότος ότι είναι επενδύσεις εντάσεως εργασίας και όχι εντάσεως κεφαλαίου είναι μη ελκυστικές για τους ιδιώτες επενδυτές των σκουπιδιών καθώς δεν στηρίζουν τη λειτουργία τους σε φόρους. Νέες διασφαλισμένες θέσεις εργασίας λοιπόν σε μια δραστηριότητα που μπορεί να αναληφθεί από τους δήμους κάτω από κοινωνικό και δημόσιο έλεγχο. Δε χρειάζεται άλλο επιχείρημα για τους εργαζόμενους της ΠΟΕ-ΟΤΑ που βλέπουν τις δουλειές τους να κινδυνεύουν από την άθλια επιχείρηση ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης και αποκομιδής των απορριμμάτων που βρίσκεται σε εξέλιξη.
3) Τι σημαίνει για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον η αποκεντρωμένη διαχείριση
Η διαχείριση σε μικρές αποκεντρωμένες ΟΕΔΑ εκμηδενίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις λόγω της μικρής κλίμακας μιας δραστηριότητας που οι επιπτώσεις της ορίζονται σαν ζήτημα κλίμακας από την επιστήμη της Οικολογίας. Η μικρή κλίμακα και η ολοκληρωμένη διαχείριση σε ενιαία εγκατάσταση επιτρέπει την εναλλακτική αξιοποίηση υλικών που σήμερα πάνε στο ΧΥΤΑ είτε γιατί δεν έχουν υψηλή τιμή, όπως πολλές φορές το γυαλί, είτε επειδή υποβαθμίζονται ποιοτικά με τη συμπίεση στις πρέσσες των σταθμών μεταφόρτωσης, όπως τα θρυμματισμένα πλαστικά. Τέλος, η παραγωγή κομπόστ από τέτοιες εγκαταστάσεις χωρίς να προηγηθεί μεταφόρτωση του ζυμώσιμου θα επιτρέψει την ανιχνευσιμότητα και ιχνηλασιμότητα των τοξικών υλικών, καθιστώντας αδύνατη τη λειτουργία των κυκλωμάτων που θησαυρίζουν διακινώντας βιομηχανικά απόβλητα σε κεντρικές εγκαταστάσεις.
4) Τι θα σημαίνει για το μέλλον μας η αποκεντρωμένη διαχείριση
Η γενίκευση αυτής της διαχείρισης των απορριμάτων θα μας επιτρέψει να αποφορτίσουμε άμεσα τις τοξικές πυριτιδαποθήκες που συνιστούν σήμερα όλοι οι ΧΥΤΑ. Έτσι θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε κατά προτεραιότητα από τη Φυλή και τους Ταγαράδες, αλλά και παντού στη συνέχεια, την εξόρυξη και επανεπεξεργασία των θαμμένων επί δεκαετίες σκουπιδιών, αξιοποιώντας υφιστάμενες εγκαταστάσεις σαν την ΕΜΑΚ, που με τις αναγκαίες τροποποιήσεις θα ήταν χρήσιμες στην περιβαλλοντική αποκατάσταση των περιοχών.
Αντί επιλόγου
Αγαπητοί φίλοι
Μπροστά μας έχουμε ένα κείμενο συναντίληψης. Ένα μανιφέστο για να προχωρήσουμε με στρατηγική νίκης στον πόλεμο που εργολαβικά συμφέροντα, λαθρέμποροι τοξικών και επίορκοι πολιτικοί έχουν εξαπολύσει σε βάρος της κοινωνίας, ψευδόμενοι ότι η πολιτική τους αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Μπορεί να φαινόμαστε αδύναμοι για τέτοιο πόλεμο. Οφείλουμε όμως και να συγκροτήσουμε αυτό το μέτωπο και είμαστε καταδικασμένοι να νικήσουμε. Ακόμη κι αν αυτό φαίνεται αδύνατο πρέπει να επιχειρήσουμε το αδύνατο για να μην αντιμετωπίσουμε το αδιανόητο. Όχι μόνο γιατί έχουμε δίκιο. Ούτε επειδή αυτοί που μας πολεμούν νομοθετούν αντικοινωνικά. Κυρίως για τους αγέννητους ακόμα ανθρώπους. Κλείνοντας θα σας καλέσω να συστρατευθούμε σε αυτό το δίκαιο αγώνα όχι χρησιμοποιώντας τα επιχειρήματα κανενός σοφού Ινδιάνου αρχηγού, που είναι της μόδας η χρήση τους στους οικολογούντες. Θα σας καλέσω να βαδίσουμε επικαλούμενος τον παλιό κανόνα δικαίου που περιέχεται στο ξεχασμένο σήμερα Σύνταγμα του Ρήγα Φεραίου: «Μια κοινωνία έχει πάντα το δικαίωμα να μετασχηματίσει και να μεταλλάξει τη νομοθεσία της. Μιας γενεάς πρόσωπα δεν ημπορεί να υποτάξουν στους νόμους τους πρόσωπα όπου θέλει γεννηθούν κατόπιν τους.»
Εισήγηση Δημήτρη Δαμάσκου
Ορθολογικά μοντέλα διαχείρισης - τα ψιλά γράμματα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Για την διαχείριση των απορριμμάτων, όπως και για την αντιμετώπιση κάθε προβλήματος, προέχει η πρόληψη. Αυτό υπαγορεύουν οι κανόνες της τέχνης της επιστήμης, η αρχή της εγγύτητας, αλλά και η κοινή λογική. Αυτό, ευτυχώς, είναι και το πνεύμα της νέας οδηγίας 2008/98 όπου στο άρθρο 4(1) έχει με απόλυτη προτεραιότητα την πρόληψη με την εξής ιεράρχηση:
α) πρόληψη
β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση
γ) ανακύκλωση (κομποστοποίηση)
δ) ενεργειακή αξιοποίηση (με την απαίτηση ο συνολικός βαθμός απόδοσης να είναι πάνω από 65%)
ε) διάθεση ( είναι η ταφή σε ΧΥΤ αλλά και η καύση αν ο συνολικός βαθμός απόδοσης είναι κάτω από 65%)
Η σημασία αυτής της ιεράρχηση είναι ότι πρέπει εξαντλούνται οι δυνατότητες των πρώτων σταδίων ούτως ώστε να περιορίζεται η εφαρμογή των τελευταίων. Δηλαδή, το μέγεθος των επιλογών που είναι στο τέλος της ιεράρχησης(π.χ. η διάσταση ενός ΧΥΤ ή ενός εργοστασίου καύσης ή μιας ΕΜΑΚ) να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο. Και αυτό να μπορεί να προσδιοριστεί με την τεκμηρίωση ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι δυνατότητες των προηγουμένων επιλογών-σταδίων της ιεράρχησης (π.χ. η οικιακή και δημοτική κομποστοποίηση καθαρών οργανικών με ΔσΠ κλπ).
Είναι προφανές ότι η αποφυγή της σύμμειξης των απορριμμάτων είναι μέτρο πρόληψης. Αντίθετα, η σύμμειξη των απορριμμάτων δυσκολεύει, έως και αποκλείει, τις προτεραιότητες της οδηγίας. Για παράδειγμα:
1. μία γυάλινη συσκευασία δύσκολα ανακτάται για επαναχρησιμοποίηση αν δεν προληφθεί να μην μπει σε μια σύμμεικτη μάζα απορριμμάτων.
2. Το πλαστικό και το χαρτί δεν ανακτάται από τα σύμμεικτα σε ανακυκλώσιμη κατάσταση
(βλ.ΕΜΑΚ Λιοσίων όπου γίνεται ‘’καύσιμο’’ R.D.F.και τελικά θάβεται).
3. Ομοίως και στα κεντρικά ΚΔΑΥ με τους μπλε κάδους που η σύμμειξη των υλικών των συσκευασιών έχει και κόστος και μειωμένη απόδοση και μεγαλύτερο ‘’ανθρακικό αποτύπωμα’’ από μια μέθοδο ανάκτησης συσκευασιών με ΔσΠ.
4. Το κομπόστ από τα οργανικά που ανακτάται από τα σύμμεικτα είναι επικίνδυνα μολυσμένο (βλ.ΕΜΑΚ , internet< C.L.P.> compost like output) ενώ αντίθετα με ΔσΠ το αποτέλεσμα είναι άριστο.
Είναι λοιπόν προφανές ότι στα μέτρα πρόληψης ανήκει και η ‘’μη ανάμιξη’’ και αυτό συνεπάγεται ότι είναι σαφής και ξεκάθαρη η απαίτηση του άρθρου 4(1) της νέας οδηγίας (2008/98) για Διαλογή στην Πηγή. Διαλογή στην Πηγή σημαίνει συμμετοχή των επιχειρήσεων, των Δήμων (π.χ. κλαδέματα), και των πολιτών στο να μη αναμειγνύουν τα διάφορα υλικά σε μία σύμμεικτη μάζα απορριμμάτων που ο μόνος δυνατός τελικά τρόπος διαχείρισής τους είναι αποδεδειγμένα η καύση ή (και) η ταφή.
Από τα στοιχεία της eurostat είναι φανερό ότι στις ς περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν χρειάστηκε η οδ.2008/98 για να βάλουν σε τροχιά, πριν από την έκδοση της οδηγίας, αποτελεσματικές πολιτικές για την διαχείριση των αστικών τους απορριμμάτων. Εκεί φαίνεται να στάθηκε αρκετή η κοινή λογική, ο έλεγχος της διαφθοράς, λίγες βασικές γνώσεις Φυσικής και Χημείας από το Γυμνάσιο, η έλλειψη αδιαφορίας, λίγο ‘’μεράκι’’, σεβασμός στο περιβάλλον, και λίγες οργανωτικές ικανότητες.
Σε αντίθεση με την χώρα μας που ο μέχρι τώρα τρόπος διαχείρισης αλλά και ο σχεδιασμός που επιχειρείται να εφαρμοστεί είναι σε πλήρη αντίθεση με κάθε τέτοια λογική, αδιαφορώντας και για το περιβάλλον και για την οικονομία και για την κοινωνία.
Τρείς από τις πολλές εικόνες που συνθέτουν την ζοφερή πραγματικότητα
1. Στη Φυλή λειτουργεί ένας από τους μεγαλύτερους , αν όχι ο μεγαλύτερος χώρος ταφής σκουπιδιών στον κόσμο. Προκαλεί ασθένειες και θανάτους και το κράτος μας δεν φρόντισε ,ή καλύτερα απέφυγε και αποφεύγει, ακόμα και την εκπόνηση μιας απλής επιδημιολογικής μελέτης.
2. Οι Δήμοι συλλέγουν τα κλαδέματα των πάρκων τους μαζί με ‘’ογκώδη’’ (στρώματα, έπιπλα, ελενίτ ! ) και τα στέλνουν στην όποια ‘’χωματερή’’ μαζί με τα υπόλοιπα σύμμεικτα.
3. Πανάκριβο και αναποτελεσματικό σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών ‘’σύμμεικτου τύπου’’. Οι μπλε κάδοι, όπου ο πολίτης καλείται να απορρίψει σύμμεικτες όλες τις συσκευασίες, συγκέντρωσαν το πανελλαδικα΄2010 μόνο 185.000 τόνους. Αυτό είναι το 3,7% του συνόλου των απορριμμάτων που σημαίνει λιγότερο από το 9% των υλικών συσκευασιών.
ΟΙ ΠΕΣΔΑ
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των ΠΕ.Σ.Δ.Α. είναι οι υπερδιαστασιολογημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης σύμμεικτων τύπου Φυλής. Οι πανομοιότυπες προβλέψεις του ΠΕΣΔΑ Αττικής για την Κερατέα και το Γραμματικό είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα προφανούς ασυμβατότητας με την κείμενη νομοθεσία αλλά και την κοινή λογική.
Ο ΠΕ.Σ.Δ.Α. προβλέπει ακριβώς τις ίδιες εγκαταστάσεις και στις δύο Ο.Ε.Δ.Α.. Αυτή του Γραμματικού είναι για τις 200.000 πληθυσμού της Β.Α. Αττικής και της Κερατέας για τις επίσης περίπου 200.000 της Ν.Α. Αττικής. Για κάθε μία από αυτές τις Ο.Ε.Δ.Α. ισχύουν τα εξής:
200.000 κάτοικοι, σύμφωνα και με την eurostat, παράγουν το πολύ 100.000 τόνους αστικών απορριμμάτων. Το σύνολο των εγκαταστάσεων διαχείρισης είναι ένα ΚΔΑΥ των 72.500 τόνων/έτος, μία ‘’μονάδα’’ κομπόστ προδιαλεγμένου 40.000 τόνων/έτος, είναι ένα Εργοστάσιο Βιολογικής Ξήρανσης(SRF) δυναμικότητας 127.500 τόνων/έτος και τέλος ένας ΧΥΤ με επίσης 127.500 (για διάρκεια ζωής 20 χρόνια). Σύνολο δηλαδή εγκαταστάσεων 367.500 τόνοι/έτος.
Ακόμα και αν δεν υπήρχε καμία νομοθεσία πρόληψης και με μία μακροσκοπική θεώρηση των παραπάνω ( 1/ και2/ ) είναι φανερό ότι η κάθε Ο.Ε.Δ.Α. είναι ήδη 3,7 φορές μεγαλύτερη. Αυτό είναι προφανώς μόνο μια πρώτη υπό-εκτίμηση του αληθινού μεγέθους του οικονομικού σκανδάλου και του οικολογικού εγκλήματος.
Ο λόγος είναι ότι θεωρεί σαν δεδομένο την μηδενική εφαρμογή της νομοθεσίας (2008/98) δηλαδή μηδενική πρόληψη, μηδενική επαναχρησιμοποίηση, μηδενική ανακύκλωση, μηδενικούς διαχωρισμούς στην πηγή, μηδενική οικιακή ή (και) δημοτικής κλίμακας κομποστοποίηση, μηδενική εφαρμογή οποιουδήποτε στοιχείου από τα πολλά επιτυχημένα μοντέλα διαχείρισης σε άλλες χώρες αλλά και σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα (βλ. Ελευσίνα).
Και αυτό σαν δεδομένο είναι σίγουρα αδύνατον να σταθεί.
Σύμφωνα πάλι με την eurostat o μέσος όρος EU14 των ποσοτήτων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης με ΔσΠ και μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις φτάνει το 50% και μόνο το υπόλοιπο που παραμένει σε σύμμεικτη μορφή πάει σε κάπου τύπου κεντρική (και τύπου ΠΕΣΔΑ) Ο.Ε.Δ.Α..
Η ελληνική κοινωνία, λίγο να βοηθηθεί, μπορεί εύκολα και γρήγορα να φτάσει στο ευρωπαικό αυτό μέσο όρο που σημαίνει ότι οι ΟΕΔΑ σε Γραμματικό και Κερατέα είναι περίπου 8 φορές υπερδιαστασιολογημένες! ……. Ένα τεράστιο οικολογικό έγκλημα και ένα ακόμα τεράστιο
οικονομικό σκάνδαλο μέσα σε περίοδο λιτότητας και μνημονίων.
Σύμφωνα με μελέτη και ανακοινώσεις του καθ. Α. Οικονομόπουλου το προϋπολογιζόμενο
κόστος των ΠΕΣΔΑ στήν Ελλάδα ξεπερνάει τα 2,5 ΔΙΣ euro και εάν αν εφαρμοσθεί θα καταλήξουμε σαν χώρα να παρασκευάζουμε περίπου 1.000.000 τόνους/έτος SRF και αυτό είναι όσο παρασκευάζει από τα σκουπίδια της ολόκληρη η υπόλοιπη Ευρώπη.
Το SRF o μόνος τρόπος να διατεθεί είναι στις τσιμεντοβιομηχανίες, όπου και εκεί πρόβλημα είναι. H επιδίωξη όμως του ΥΠΕΚΑ φαίνεται να είναι για κάτι ακόμα χειρότερο. Ολόκληρη η τσιμεντοβιομηχανία της χώρας μας, σύμφωνα με τις ίδια πηγή, υπερκαλύπτεται από το ήδη παραγόμενο RDF .της γνωστής (από το 2001) ΕΜΑΚ Λιοσίων. Η επιδίωξη του ΥΠΕΚΑ είναι να κάψει το SRF επιδοτούμενο (από εμάς) σαν Α.Π.Ε. ΒΙΟΜΑΖΑ (με ποσόστωση) σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις. Το SRF έχει μόνο μία εφαρμογή, την καύση, αν δεν καεί θα πρέπει να θαφτεί (όπως γίνεται μέχρι τώρα με το RDF της ΕΜΑΚ Λιοσίων) και αυτό εκτός από μία πανάκριβη τρύπα στο νερό, είναι και παράνομο σύμφωνα και με την οδηγία 98/2008 σχετικά με την απαιτούμενη εκτροπή των βιολογικών από την ταφή.
Ο παράλογος αυτός σχεδιασμός που έχει επιβληθεί με την βία, την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα, επιχειρεί να διατηρείται τα το σύνολο σχεδόν των απορριμμάτων (τουλάχιστον το 80%) σε σύμμεικτη κατάσταση για να τα οδηγήσει στην ΒΙΟΞΗΡΑΝΣΗ και στην παραγωγή του RDF το 50% των σκουπιδιών της χώρας με μεγάλο οικολογικό κόστος, μεγάλα κατασκευαστικά κόστη αλλά και μεγάλο διαχειριστικό κόστος που πρέπει να ξεπερνάει και τα 300 euro/ τόνο. Η υπόλοιπη Ευρώπη οδηγεί μόνο το 2% των σκουπιδιών της (ως μη χείρον βέλτιστο) στην Βιολογική Ξήρανση (παραγωγή SRF). Και ήδη κατά μέσο όρο λιγότερο από το 50% σε κεντρικές ‘’ολοκληρωμένες΄΄ εγκαταστάσεις που και αυτό μειώνεται δυναμικά με την διαρκώς αυξανόμενη ορθολογική διαχείριση, με την συμμετοχή του πολίτη, με κίνητρα, και μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις κοινωνικού οφέλους που αυτό συνεπάγεται.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η κατάσταση με τους ΠΕΣΔΑ είναι τόσο εξωφρενικά ανορθολογική που η μη-αντιμετώπισή της και το ότι ακόμα ‘’περνάει’’ λερώνει και ενοχοποιεί κόμματα, ΜΚΟ, νομικό σύστημα, δημόσιους λειτουργούς, ..εμάς όλους…, Πανεπιστήμια, τα πάντα. Παράλληλα όμως, επειδή οι ΠΕΣΔΑ πράγματι μία πολύ κακο-στημένη απάτη, είναι και μία μεγάλη ευκαιρία σαν εργαλείο εντοπισμού, ενός μεγάλου μέρους, των μηχανισμών διαπλοκής και διαφθοράς που έφεραν την χώρα μας σε αυτή τη δεινή κατάσταση. Που αν κρίνουμε από την πορεία υλοποίησης των ΠΕ.Σ.Δ.Α. οι μηχανισμοί αυτοί φαίνεται να υπάρχουν παντού και να λειτουργούν αλώβητοι.
Πρέπει να δώσουμε τέλος.
Η γνώση και η θέση δεν είναι προνόμια, είναι κοινωνική υποχρέωση.
Εισήγηση Γιώργου Μπάλια
Η ΝΕΑ ΟΔΗΓΙΑ 2008/98 ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ:
ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ‘‘ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ’’;
Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα απόβλητα (εφεξής: νέα οδηγία για τα απόβλητα) είναι η συνέχεια προηγούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων (οδηγία 75/442, οδηγία 91/156 και οδηγία 2006/12). Κυρίως, όμως, αποτελεί αναθεώρηση της προηγούμενης οδηγίας 2006/12 και στοχεύει στο να αποσαφηνιστούν βασικές έννοιες, όπως οι ορισμοί των αποβλήτων, της ανάκτησης και της διάθεσης και, επίσης, στο να ενισχυθούν τα μέτρα για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων (Προοίμιο, αιτιολογική σκέψη 8).
Η νέα οδηγία για τα απόβλητα θέτει ως στόχους την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, την ανάκτηση των αποβλήτων και την ανάπτυξη μιας «ευρωπαϊκής κοινωνίας ανακύκλωσης» και, γενικά, την περιβαλλοντικά υπεύθυνη διαχείριση των αποβλήτων λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές γεωγραφικές και βιομηχανικές καταστάσεις σε όλα τα κράτη μέλη.
ΙΙ. Η ΝΕΑ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
Η ιεράρχηση των αποβλήτων βρίσκεται στην καρδιά της πολιτικής της ΕΕ για τα απόβλητα. Έτσι, λοιπόν, στην νέα οδηγία η ιεράρχηση των αποβλήτων κατέχει προέχουσα θέση, είναι δε πιο εκτεταμένη σε σχέση με την προηγούμενη οδηγία καθώς περιλαμβάνει: α) την πρόληψη, β) την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, γ) την ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας και ε) τη διάθεση (άρθρο 4(1) της νέας οδηγίας).
Η σαφήνεια της παραπάνω ιεράρχησης μετριάζεται από τις προβλέψεις του άρθρου 4(2) που είναι εντελώς νέες σε σχέση με την προηγούμενη οδηγία. Με αυτές ουσιαστικά θεσπίζονται παρεκκλίσεις από την ιεράρχηση καθόσον προβλέπεται ότι τα κράτη μέλη μπορούν να μην λαμβάνουν υπόψη την ιεράρχηση για ορισμένες ειδικές ροές αποβλήτων εφόσον αυτό δικαιολογείται από τον κύκλο ζωής. Επειδή η εν λόγω ρύθμιση είναι ασαφής, η διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών αναφορικά με την ιεράρχηση και τις παρεκκλίσεις της θα κριθεί από το Δικαστήριο κατά πόσο θα είναι σύννομη.
ΙΙΙ. Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΒΛΗΤΟΥ: ΙΔΙΟΣ ΑΛΛΑ -ΕΝ ΤΕΛΕΙ- ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ
Ενώ ο ορισμός του αποβλήτου στη νέα οδηγία παραμένει ο ίδιος όπως και στην προηγούμενη, ωστόσο διαφοροποιείται καθώς συνδέεται με τις παρακάτω τέσσερις νέες ρυθμίσεις που εισάγει η ως άνω νέα οδηγία για τα απόβλητα: Πρώτον, το άρθρο 5 περιλαμβάνει εξαντλητικά κριτήρια σχετικά με τα υποπροϊόντα και τα οποία (κριτήρια), εάν ικανοποιηθούν, τότε τα υλικά δεν θα θεωρούνται απόβλητα. Π.χ., για να μη θεωρηθεί μια ουσία ή ένα αντικείμενο απόβλητο θα πρέπει, μεταξύ των άλλων, να είναι βέβαιη η περαιτέρω χρήση τους. Το SRF και το RDF ως υποπροϊόντα μιας συγκεκριμένης μηχανικής επεξεργασίας εντάσσονται σε αυτή την περίπτωση.
Δεύτερον, το άρθρο 6 ορίζει τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα υλικό παύει να θεωρείται απόβλητο εάν έχει υποστεί εργασία ανάκτησης συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης. Τρίτον, το άρθρο 2 της νέας οδηγίας δεν εντάσσει μερικά υλικά στα συγκεκριμένα απόβλητα τα οποία υπόκεινται στις ρυθμίσεις της. Εδώ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το άρθρο 2(1)(β) το οποίο εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας τα εδάφη που περιλαμβάνουν μολυσμένες γαίες που δεν έχουν ακόμη εκσκαφτεί. Αυτή η εξαίρεση είναι πολύ σημαντική καθόσον μέχρι τώρα το Δικαστήριο της ΕΕ είχε κρίνει ότι το ρυπασμένο π.χ. με πετρέλαιο χώμα είναι απόβλητο και υποχρεούται να πληρώσει για την απορρύπανση ο κάτοχος του αποβλήτου (υπόθεση C-1/03 Van de Walle [2004], υπόθεση C-188/07 Commune de Mesquer [2008]).
Τέταρτον, το εύρος του όρου απόβλητο αποσαφηνίζεται με τη βοήθεια των νέων ορισμών της «πρόληψης», της «επαναχρησιμοποίησης» και της «προετοιμασίας προς επαναχρησιμοποίηση», που περιλαμβάνονται στο άρθρο 3 της νέας οδηγίας. Εδώ λοιπόν καθίσταται σαφές ότι η πρόληψη και η επαναχρησιμοποίηση συνδέονται μόνο με υλικά τα οποία δεν έχουν ταξινομηθεί ως απόβλητα.
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν στη νέα οδηγία οι παραπάνω αποσαφηνίσεις της έννοιας του αποβλήτου, εν τούτοις ο όρος παραμένει προβληματικός καθόσον η κεντρική έννοια γύρω από την οποία δομείται, δηλαδή η απόρριψη, παραμένει ασαφής και αόριστη.
IV. ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗ
Η προσέγγιση των δύο αυτών εργασιών από τη νέα οδηγία είναι διαφορετική σε σχέση με την προηγούμενη οδηγία. Συγκεκριμένα, στη νέα οδηγία οι εργασίες της ανάκτησης και της διάθεσης συνδέονται με τον ειδικότερο στόχο της οδηγίας να αντιμετωπίζεται «το απόβλητο ως πόρος».
Ειδικότερα, η ανάκτηση ορίζεται στο άρθρο 3(15) και η διάθεση στο άρθρο 3(19), περιλαμβάνονται δε στους μη εξαντλητικούς καταλόγους των παραρτημάτων ΙΙ και Ι αντίστοιχα. Ωστόσο οι όροι «κύριο αποτέλεσμα» που συνδέεται με την ανάκτηση και «δευτερογενής συνέπεια» που συνδέεται με τη διάθεση μένουν να αποσαφηνιστούν. Ομοίως, προβληματική είναι η σύνδεση της ανάκτησης με την «εξυπηρέτηση χρήσιμου σκοπού» ιδίως στην περίπτωση της ανάκτησης ενέργειας. Συγκεκριμένα, η ως άνω σύνδεση συνιστά το νέο κριτήριο ενεργειακής αποτελεσματικότητας (περιλαμβάνεται στο παράρτημα ΙΙ) το οποίο πρέπει να εκπληρώνεται προκειμένου η καύση των αστικών αποβλήτων να θεωρηθεί ως ανάκτηση ενέργειας.
Παρά τα παραπάνω προβλήματα ερμηνείας, η αποσαφήνιση των όρων ανάκτηση και διάθεση βοηθά στο να επιτελέσουν οι εργασίες αυτές ένα τριπλό ρόλο. Συγκεκριμένα: α) αποτελούν το αντικείμενο γενικών υποχρεώσεων που επιβάλλονται στα κράτη μέλη ώστε να διαχειριστούν τα απόβλητα με υπεύθυνο –περιβαλλοντικά- τρόπο, β) αναδεικνύουν την ευθύνη των ιδιωτών σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων, και γ) αποτελούν αντικείμενο υποχρεωτικής αδειοδότησης.
Ο πρώτος ρόλος συνίσταται στην επιβολή τεσσάρων ξεχωριστών υποχρεώσεων: 1) οι εργασίες ανάκτησης πρέπει να γίνονται σύμφωνα με την ιεράρχηση των αποβλήτων λαμβάνοντας, παράλληλα, υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου (άρθρο 10). 2) Οσάκις δεν είναι δυνατή η ανάκτηση, τα απόβλητα πρέπει να υποβάλλονται σε εργασίες ασφαλούς διάθεσης (άρθρο 12). 3) Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση (άρθρο 11). 4) Οι εργασίες ανάκτησης και διάθεσης πρέπει να διενεργούνται έτσι ώστε να προστατεύονται το περιβάλλον και η υγεία του ανθρώπου (άρθρο 13).
Ο δεύτερος και ο τρίτος ρόλος των εργασιών ανάκτησης και διάθεσης επιβάλλουν στα άτομα (αρχικούς παραγωγούς ή κατόχους) την υποχρέωση να επεξεργάζονται τα απόβλητα (άρθρο 15) και να διαθέτουν τη σχετική άδεια (άρθρο 23).
V. Ο ΝΕΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ
Με τη νέα οδηγία επιβάλλεται στα κράτη μέλη η υποχρέωση να υιοθετούν μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων. Η παραπάνω υποχρέωση υλοποιείται με τρεις τρόπους: 1) Με τη θέσπιση της «διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού» (άρθρα 8, 14(2) και 15(2) και (3)). 2) Με την κατάρτιση προγραμμάτων για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων (άρθρο 29). 3) Με τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για να προωθηθεί η επαναχρησιμοποίηση και, επιπλέον, με την ενθάρρυνση για δημιουργία δικτύων επαναχρησιμοποίησης, για τη χρήση οικονομικών μέσων κλπ (άρθρο 11).
Ενώ η υποχρέωση που επιβάλλει στα κράτη μέλη το άρθρο 10 της νέας οδηγίας σχετικά με την ανάκτηση είναι ασαφής, το άρθρο 11 προβλέπει αναλυτικά την υποχρέωση για ανακύκλωση. Μάλιστα θέτει ποσοτικούς στόχους για την ανακύκλωση ώστε να υπάρξει μετάβαση σε μια «Ευρωπαϊκή Κοινωνία Ανακύκλωσης» (άρθρο 11(2)). Η παραπάνω υποχρέωση για ανακύκλωση υλοποιείται με δύο τρόπους: με τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων για την επίτευξη των στόχων (άρθρο 11(2)) και με τη χωριστή συλλογή αποβλήτων για την προώθηση της ανακύκλωσης όταν αυτό είναι εφικτό από τεχνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής απόψεως (άρθρα 10(2) και 11(1)).
VΙ. ΟΙ ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ
Αποτελεί νεωτερισμό σε σχέση με την προηγούμενη οδηγία το άρθρο 28 της νέας οδηγίας. Ειδικότερα, το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται στα σχέδια διαχείρισης των αποβλήτων και προβλέπει αναλυτικά τα δεδομένα που απαρτίζουν ένα νόμιμο σχέδιο διαχείρισης. Ωστόσο, σημαντικά νομικά ζητήματα παραμένουν σε εκκρεμότητα (π.χ. αναφορικά με την κανονιστικότητα (υποχρεωτική εφαρμογή) των σχεδίων διαχείρισης).
Το άρθρο 22 εισάγει μια νέα πρόβλεψη σχετικά με τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων -έτσι όπως ορίζονται στο άρθρο 3(4)- τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χωριστή συλλογή, την επεξεργασία των βιολογικών αποβλήτων και με τη χρήση ασφαλών υλικών τα οποία παράγονται από αυτά τα απόβλητα.
Το άρθρο 16 προβλέπει, για πρώτη φορά, ότι υφίσταται υποχρέωση των κρατών μελών να δημιουργήσουν ολοκληρωμένο και κατάλληλο δίκτυο εγκαταστάσεων όχι μόνο διάθεσης αποβλήτων αλλά και ανάκτησης σύμμεικτων αστικών αποβλήτων που συλλέγονται από ιδιώτες, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής σύμμικτων αστικών αποβλήτων από άλλους παραγωγούς. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών
Τέλος, η νέα οδηγία στηρίζεται σε περιβαλλοντικές αρχές οι οποίες έχουν καταστεί γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ. Συγκεκριμένα, ενώ στην προηγούμενη οδηγία αναφέρονταν μόνο η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», η οποία αποτελούσε το βασικό βραχίονα των ρυθμίσεών της, η νέα οδηγία στηρίζεται και σε άλλες αρχές. Πρόκειται για τις αρχές της εγγύτητας, και της αυτάρκειας, της προφύλαξης και της αειφορίας (άρθρα 4, 14 και 16). Ωστόσο, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι όσο αναγκαία είναι η εφαρμογή τους άλλο τόσο είναι και δύσκολη. Πχ., ποιο περιεχόμενο θα δοθεί στις αρχές της αυτάρκειας και της εγγύτητας και πώς θα εφαρμοστούν αναφορικά με τις εγκαταστάσεις που προβλέπονται στο άρθρο 16;
VΙΙ. ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η νέα οδηγία εντάσσεται στη συνεχή συζήτηση η οποία διεξάγεται στους ευρωπαϊκούς θεσμούς σχετικά με την πολιτική της ΕΕ στον τομέα των αποβλήτων, αποσαφηνίζοντας και οριοθετώντας - στο βαθμό που είναι δυνατό - ορισμένες όψεις του ζητήματος. Ιδιαίτερο στοιχείο της αποτελεί η ιεράρχηση των αποβλήτων η οποία αποκτά μια κεντρική σημασία στη διαχείριση των αποβλήτων σε συνδυασμό με την κατανομή υποχρεώσεων που επιβάλλει.
Περαιτέρω, ο διευρυμένος ορισμός του αποβλήτου δημιουργεί πολλές υποχρεώσεις στα κράτη μέλη, οι οποίες πρέπει να εκπληρωθούν στα πλαίσια της αρχής της επικουρικότητας. Ωστόσο, η σαφήνεια και η απλότητα που είναι αναγκαίοι όροι για μια επιτυχή περιβαλλοντική πολιτική, δεν αποτελούν κατεξοχήν στοιχεία της νέας οδηγίας ο οποία, επιπλέον, είναι πολύ φιλόδοξη στους στόχους της. Παρά, όμως, τις ατέλειες και ανεπάρκειες που περιγράψαμε παραπάνω, η νέα οδηγία αποτελεί ένα πρώτο ουσιαστικό βήμα της ΕΕ προς την αντίληψη της διεύρυνσης του κύκλου ζωής των πόρων. Και αυτό αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την πολιτική της ΕΕ στον τομέα των αποβλήτων.
Γιώργος Μπάλιας
Δρ Νομικής - Δικηγόρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου